ÇOCUKLARDA BAŞ DÖNMESİ VE DENGE BOZUKLUKLARI
Dr.Feyzi ELEZ
Başdönmesi, kişinin kendisinin veya çevresinin dönmesi hissidir.Bu tür bir şikayet çocuklarda genellikle iyi huylu ve kendi kendini sınırlayıcı olsa da önemli bir kulak veya sinirsel bozukluğun erken belirtisi olabilir.Başdönmesi olan küçük çocuklarda değerlendirme, iletişim yeteneklerinin sınırlı olması nedeni ile daha zordur.
Çocuklarda sinir sisteminin gelişmekte olması nedeni ile başdönmesi sebepleri oldukça yaygındır.Denge sistemi, ilk gelişen sistemlerden biri olup yenidoğan bebekler ilk 6 hafta içerisinde pozisyon değişikliğini algılayabilir hale gelirler. 16 haftalık oluncacaya kadar da denge sistemi gelişimini tamamlar.
>
Dengesizliği olan çocuğun değerlendirilmesi hem ebeveyn hem de çocuktan mümkün olduğunca ayrıntılı öykü alınması, tam bir fizik ve nöroolojik muayene, işitme ve denge testleri ve muhtemel sistemik veya merkezi sinir sistemi kaynaklı nedenlerin araştırılmasını kapsar. Öykü son derece önemlidir.Gebelik ve doğuma yönelik ayrıntılı öykü alınması, gebelikte enfeksiyon , alkol ve ilaç kullanımı ve doğum komplikasyonları ayrıntılı şeki,lde sorgulanmalıdır.
Belirli yaşlarda belirli klinik semptomların sık görülmesi de tanıda yol gösterici olabilir.Örneğin Menier Sendromu çocuklarda oldukça nadirdir.Beyin sapı ve beyincik tümörleri çocuklarda erişkinlerden çok daha sık görülmektedir.
Baş dönmesi birden, tekrarlayan ve süreğen olbilir.Kendiliğinden olabildiği gibi, pozisyon değişiklikleri ile de ortaya çıkabilir.Kusma ve bulantı sıklıkla eşlik edebilir.Çocukluk çağı baş dönmeleri merkezi, kulakla ilgili veya sistemik hastalıklardan kaynaklanabilir.
Baş dönmesi olan bir grup çocukta yapılan incelemede baş dömnesi nedeninin % 50.3 merkezi sinir sistemi kökenli, % 25.8’ ninkulakla ilgili ve % 23.7’ sinin diğer nedenlere bağlı olduğu tesbit edilmiştir.
Başdönmesi nedenlerini
A- Merkezi nedenlere :Kafa travması, epilepsi, beyin dokusunda yıkımla seyreden hastalıklar,migren,merkezi sinir sistemi tümörleri,doğumsal problemletr,merkezi sinir sistemi tümörleri
B- Kuylakla ilgili nedenler: Orta kulak iltihapları,menier hastalığı, periferik fıstül, iç kulak enfeksyonları,kulağa zarar veren ilaç kullanımı,denge ve işitme sinirinin iltihapları
C- Diğer nedenler: Çocukluk çağının benign paroksismal
verigosu,enfeksiyonlar, araç tutması,kalple ilgili problemler, ailesel faktörler, öğrenme güçlüğü ve dikkat eksikliği,kan kaybı, görsel baş dönmesi olarak sıralanabilir.
Epilepsi :Baş ağrısı,baş dönmesi ve karın ağrısı nadiren epilepsiyi düşündürten bulgulardır.Baş dönmesi atakları olan bir grup çocukta yapılan öalışmada vakaların % 50 4 sin den fazlasının epileptik olduğu gösterilmiştir.
Beyincik tümörleri:Sıklıkla dengesizliğe neden olurlar.Çocukluk baş dönmelerinde % 3 oranında beyincik tümörlerinin yer aldığını biliyoruz.
Travma sonrası baş dönmeleri :Dengesizliğin eşlik ettiği klinik bulgular kulaktan ziyade nörolojik kökenlidir.Travmadan hemen sonra baş dönmesi ve dengesizlik sık karşılaşılan yakınmalar olup bu oran % 25 ‘ ten % 90 4 a kadar değişmektedir. Sıklıkla kafada gösterilebilen bir kırık yoktur ve baş dönmesi travmadan günler veya haftalar sonra başlayabilir.Kafa travması geçiren çocukların % 50 4 sinden fazlasının dengesizlik, baş ağrısı veya bmlardan ikisinden birden şikayet edebilirler.Bu durum geçici olup vakaların yaklaşık yarısında denge testleri ile hasarın iç kulakta olduğu gösterilebilir.
Multipl Skleroz(MS):MS vakalarının yaklaşık % 20 sinde baş dönmesi başlangıç semptomu olabilir.Açıklanamayan dengesizliği olan çocukların değerlendirilmesinde MS ihtimali gözönünde bulundurulmalıdır. 14 vakalık çocukluk çağı MS serisinde dört çocukta başdönmesinin başlangıç bulgusu olduğu saptanmıştır.Pediatri kliniklerinde nadirem MS tanısı konulmasına rağmen, tüm MS vakalrının % 0.4-10’ nun çocukluk çağında başladığı tesbit edilmiştir.
Migren:Çocukluk dengesizliğinde en sık karşılaşılan faktör % 34 oranı ile migrendir. Migrenin % 46 oranında 20 yaş altında başladığını
bilmekteyiz.Migren tanısı konan yaklaşık % 33 vakada baş dönmesi ile ilgili şikayetler tesbit edilmiştir.
Viral veya bakteryel menejitler:Bu tarzda enfeksiyonlar kafa içi basıncını arttırarak veya işitme denge sinirinim iltihaplanmasına neden olarak baş dönmesi yaratabilir.
îlaçlar:Aminoglikozidlerin çoğunun hem işitme hem de denge üzerinde yan etkileri vardır.
Yüksek oranda histamin içeren uskumrugillerden bir balığın yemesi baş dönmesi nedeni olmaktadır.
Menier Hastalığı :Çocuklarda oldukça nadirdir.Menier hastalığının çocuklardaki sıklığı % 2.9 6 dur.
Çocuklarda pozisyonel başdönmeleri, okul çağındaki çocuklarda % 2-2.6 arasmdadır.Ani başlayan başdönmesi olup anksiyete ve korku ifadesi oluşur.Büyük çocuklar dönüyor veya düşüyorum şeklinde reaksiyon verirken küçük çocuklar ağlayarak reaksiyon verirler.
Taşıt tutması:Sık karşılaşılan bir şikayettir.Büyük çocuklar erişkinlere göre taşıt tutmasına daha eğilimlidir.Hareket halindeki bir araçta görsel fılcsasyon önerilerek tedavi edilir.İki yaşında küçük çocuklarda şok daha nadirdir.Bu durum bu yaş grubundaki çocukların genellikle yatar pozisyonda seyahat etmesi ve dolayısıyla direkt görsel uyarıların olmaması ile ilişkili olabilir.
Görsel baş dönmesi :Denge bozukluğu olan bazı hastalarda semptomlar, araba kullanma veya nesnelerin hareketi gibi özgün görsel öğelerle provoke edilebilir.Bu durum görsel baş dönmesi olarak adlandırılır.
Kansızlık, şeker hastalığı,tiroid hastalıkları ve adison da sıklıkla yüzüyormuş hissine neden olabilirler.
Sonuç olarak çocukluk çağı başdönmelerinde epilepsi ve migren çok önemli yer tutmaktadır.İç kulakla ilgili baş dönmeleri değişik serilere göre % 25 oranmdadır.Bunları takiben Menier Hastalığı , MS ve beyincik tümörleri yer almaktadır.Bu oranların hepsi çocukluk döneminde ortaya çıkan baş dönmelerinin ciddiye alınmasını ve araştırılması gerektiğini vurgulamaktadır.
